Иҫкәртеүсе медицина тикшереүе һәм диспансерлаштырыу

Диспансеризация - ул нимә?

Диспансеризация һаулыҡ торошон баһалау маҡсатында үткәрелгән (сәләмәтлек төркөмөн һәм диспансер күҙәтеү төркөмөн билдәләүҙе лә индереп) һәм Рәсәй Федерацияһы ҡануниәтенә ярашлы халыҡтың айырым төркөмдәренә ҡарата тормошҡа ашырылған өҫтәмә тикшереү алымдарын үҙ эсенә алған саралар комплексынан тора. Иҫкәртеүсе медицина тикшереүе наркотик матдәләрҙең һәм психотроп матдәләр ҡулланыуҙы, кешеләрҙең хәлен, ауырыуҙарын һәм уларҙың үҫеш хәүефе факторҙарын иртә (ваҡытында) асыҡлау, шулай уҡ һаулыҡ төркөмдәрен билдәләү һәм пациенттар өсөн кәңәштәр әҙерләү маҡсатында уҙғарыла.

Ни өсөн диспансеризация уҙғарырға? Оло йәштәге кешеләрҙе диспансеризациялау түбәндәге маҡсаттарҙа граждандарҙы тәрән тикшереү юлы менән үткәрелә:

Хроник йоғошло булмаған ауырыуҙарҙы иҫкәртеү һәм иртә асыҡлау;

сирле  йәки уларҙың үҫешеү хәүефе факторҙары булған граждандар, шулай уҡ һау-сәләмәт граждандар өсөн кәрәкле профилактик, дауалау, реабилитация һәм һауыҡтырыу сараларының һаулыҡ торошо төркөмөн билдәләү;

Профилактик консультация үткәреү;

Ауырыуҙарын (тороштарын) асыҡлаған граждандарҙы диспансер күҙәтеү төркөмө, шулай уҡ юғары һәм бик юғары дөйөм йөрәк-ҡан тамырҙары хәүефе булған сәләмәт граждандарҙы билдәләү. Диспансеризация үтеү һеҙгә ауырыуҙы иртә стадияла асыҡларға мөмкинлек бирәсәк, сөнки дауалау һөҙөмтәлерәк һәм байтаҡ кимәлдә инвалидлыҡ һәм халыҡ үлеменең төп сәбәбе булған хәүефле ауырыуҙарҙың үҫеү ихтималлығын кәметергә мөмкинлек бирәсәк.

Диспансеризация һәм профилактик медицина тикшереүе ҡасан уҙғарыла? Иҫкәртеүсе медицина тикшереүе:

үҙ аллы сара булараҡ;

диспансеризация сиктәрендә;

 диспансер күҙәтеүе сиктәрендә (ағымдағы йылда тәүге диспансер ҡабул итеүе үткәргәндә (тикшереү, консультациялар) йыл һайын уҙғарыла. Диспансеризация түбәндәгесә уҙғарыла:

өс йылға бер тапҡыр 18-39 йәштәгеләр;

йыл һайын 40 йәштән өлкәнерәктәр,

шулай уҡ граждандарҙың айырым категорияларына: Бөйөк Ватан һуғышы инвалидтары һәм хәрби хәрәкәттәр инвалидтары, шулай уҡ дөйөм ауырыу, хеҙмәттә имгәнеү йәки башҡа сәбәптәр (инвалидлыҡ юллап өлгөргән кешеләрҙән тыш) арҡаһында инвалид булып ҡалған Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусыларға;

Диспансеризацияны һәм профилактик медицина тикшереүен ҡайҙа үтергә? Граждандар медицина ойошмаһында диспансеризация үтә, унда уларға беренсел медицина-санитар ярҙамы күрһәтелә. Диспансеризация үтергә теләгән кешегә үҙенең участка терапевына мөрәжәғәт итергә кәрәк, ул быны ойошторорға тейеш. Участка табибы (фельдшер) йәки участка шәфҡәт туташы, йәки регистратура хеҙмәткәре диспансеризацияны ҡасан һәм нисек үтергә мөмкин икәнлеге тураһында һөйләй.

Диспансеризация нисек үтә? Диспансеризация ике этапта уҙғарыла.

Беренсе этап (крининг) граждандарҙа хроник йоғошһоҙ ауырыуҙарҙың билдәләрен, уларҙың үҫешеү, наркотик саралар һәм психотроп матдәләр ҡулланыу хәүефе факторҙарын асыҡлау, шулай уҡ диспансеризацияның икенсе этабында сир диагнозын аныҡлау өсөн табип-белгестәрҙең өҫтәмә тикшереүҙәр үткәреүгә медицина күрһәткестәрен билдәләү маҡсатында үткәрелә һәм үҙ эсенә түбәндәгеләрҙе ала:

һорау алыу (антекета тултырыу);

антропометрия (баҫҡан килеш буйҙы, кәүҙә ауырлығын, бил әйләнәһен үлсәү), кәүҙә ауырлығы индексын иҫәпләү;

артериаль ҡан баҫымын үлсәү;

Шулай уҡ ҡандағы дөйөм холестерин кимәлен билдәләү (экспресс-метод ҡулланырға рөхсәт ителә);

Ҡандағы глюкоза кимәлен билдәләү (экспресс-метод ҡулланырға рөхсәт ителә);

Йылына 1 тапҡыр 18 йәштән 39 йәшкәсә граждандар өсөн йөрәк-ҡан тамырҙары хәүефен һәм 40-64 йәшлек граждандар өсөн йөрәк-ҡан тамырҙары хәүефен билдәләү;

35 йәштән һәм унан өлкәндәр араһында йылына 1 тапҡыр тыныс торошта электрокардиография;

фельдшер (акушер) йәки 18 йәштән өлкәнерәк акушер-гинеколог тикшереүе - йылына 1 тапҡыр;

аналыҡ муйынсаһынан анализ алыу, 18 йәштән 64 йәшкәсәләрҙең аналыҡ муйынсаһынан цитологик тикшереү - 3 йылға 1 тапҡыр;

18 йәштән өлкән граждандар өсөн үпкә флюорографияһы йәки үпкә рентгенографияһы, маммография (40 йәштән 75 йәшкә тиклемге ҡатын-ҡыҙҙар өсөн) 2 йылға 1 тапҡыр.

Тиҙәктәге йәшерен ҡанға иммунохимик ысул менән тикшереү (40-64 йәшлек граждандар өсөн 2 йылға 1 тапҡыр һәм 65-75 йәшлектәр өсөн йылына 1 тапҡыр);

ҡанда простаталар-үҙенсәлекле антигендар кимәлен билдәләү (45,50,55,60 һәм 64 йәштәге ир-егеттәр өсөн);

йылына 1 тапҡыр 40 йәштән алып ҡандың дөйөм анализы (гемоглобин, лейкоциттар, СОЭ);

күҙ баҫымын үлсәү (40 йәштән өлкән граждандар өсөн йылына 1 тапҡыр);

Диспансеризацияның беренсе этабы һөҙөмтәләре буйынса табип-терапевт ҡабул итә, шул иҫәптән диагноз ҡуйыу, сәләмәтлек төркөмөн, диспансер күҙәтеү төркөмөн билдәләү, икенсе этапта тикшереү һәм консультация биреү өсөн медицина күрһәткестәрен билдәләү маҡсатында тире ҡатламын, ирен һәм ауыҙ ҡыуышлығын тикшереүҙе, ҡалҡан биҙен, лимфа төйөндәрен пальпациялауҙы үҙ эсенә алған онкология ауырыуҙарының башҡа урындарын асыҡлауға тикшереү. Диспансеризацияның беренсе этабы һөҙөмтәләре буйынса өҫтәмә тикшереүгә, индивидуаль тәрән профилактик консультация биреүгә йәки төркөмләп профилактик консультация биреүгә мохтаж граждандар (пациент мәктәбе) табип-терапевт тарафынан диспансеризацияның икенсе этабына йүнәлтелә. Диспансеризацияның икенсе этабы ауырыуҙы (уның торошон) өҫтәмә тикшереү һәм асыҡлау, тәрән профилактик консультация үткәреү маҡсатында үткәрелә һәм үҙ эсенә түбәндәгеләрҙе ала:

табип-невролог тикшереүе (консультация), ошо йәһәттән диспансер күҙәтеүе аҫтында булмаған граждандар өсөн тәүге тапҡыр асыҡланған күрһәтмәләр йәки мейе-ҡан әйләнешенең киҫкен боҙолоуына шик булғанда, шулай уҡ хәрәкәи итеү функцияһы, когнитив боҙолоуҙарға һәм 65 йәштән өлкән граждандарҙа депрессияға шик булған осраҡтарҙа;

Әгәр пациентта (45 йәштән 72 йәшкәсә ир-егеттәр һәм 54 йәштән 72 йәшкәсә ҡатын-ҡыҙҙар өсөн юғары ҡан баҫымы булғанда, холестерин кимәле юғары һәм тән ауырлығы артыҡ булғанда, йәғни инсульт барлыҡҡа килеү хәүефе булғанда) терапевт брахицефаль артерияларҙы дуплекслы сканерлауҙы билдәләй. 65 - 90 йәштәге граждандар өсөн тәүге тапҡыр асыҡланған йәки быға тиклем мейелә ҡан әйләнешенең киҫкен боҙолоуына шик булған осраҡта табип-невролог та ошо тикшереүҙе тәғәйенләргә мөмкин;

табип-хирургтың йәки табип-урологтың (45, 50,55,60 һәм 64 йәшлек ир-егеттәр өсөн простаталар - ҡанда үҙенсәлекле антигендарҙың кимәле  4 нг/мл артҡанда) ҡарауы (консультация);

табип-хирургтың йәки табип-колопроктологтың тикшереүе (консультация), шул иҫәптән ректороманоскопия үткәреү (йәшерен ҡанға яман шеште ыңғай анализлағанда, көсәйтелгән нәҫелдән килгән 40-75 йәшлек граждандар өсөн, анкета һөҙөмтәләре буйынса башҡа медицина күрһәткестәре асыҡланған осраҡта);

Колоноскопия (табип-хирург йәки табип-колонпроктолог тәғәйенләүе буйынса йыуан эсәктең онкология сиренә шик булған граждандар өсөн); эзофагогастродуоденоскопия (граждандар өсөн ҡыҙыл үңәс, ашҡаҙан һәм бөйән эсәгенең яман шешенә шик булған осраҡта табип-терапевт тәғәйенләүе буйынса);

спирометрия (табип-терапевт юлламаһы буйынса тәмәке тартҡандарға анкета тултырыу һөҙөмтәләре буйынса хроник үпкә-бронхылар ауырыуҙарына шик булған граждандар өсөн);

үпкәләр рентгенографияһы, компьютер томографияһы (граждандар өсөн үпкәләге яман шеш барлыҡҡа килеүгә шик булған осраҡта табип-терапевт тәғәйенләүе буйынса);

һөт биҙҙәре шештәрен иртә асыҡлауға йүнәлтелгән скрининг сараларының һөҙөмтәләре буйынса табип-акушер-гинекологтың (аналыҡ муйынсаһының яман шештәрен асыҡлауға скрининг һөҙөмтәләре буйынса асыҡланған патологик үҙгәрештәр булған 18 йәштәге һәм унан өлкәнерәк ҡатын-ҡыҙҙар өсөн);

табип-оториноларинголог (65 йәштән өлкән граждандар өсөн медицина күрһәтмәләре булғанда) тикшереүе (консультация);

табип-офтальмолог тикшереүе (консультация), күҙ эсендә юғары баҫым булған 40 йәштәгеләр һәм унан өлкәнерәктәр, күреү үткерлеге кәмегән, күҙлектән коррекция үтмәгән 65 йәштән өлкәндәр өсөн;

шәхси йәки төркөмләп тәрән профилактик консультация биреү; диспансеризацияның икенсе этабын тамамлағандан һуң табип-терапевт ҡабул итеү (ҡарау), шул иҫәптән махсуслаштырылған, шул иҫәптән юғары технологик, медицина ярҙамын алыу өсөн сәләмәтлек төркөмөн билдәләү (аныҡлау), шулай уҡ диспансерлаштырыу күләменә инмәгән өҫтәмә тикшереүгә медицина күрһәтмәләре булған граждандарҙы шифахана-курорт дауалауына ебәреү.

Профилактик тикшереү нимәләрҙе  үҙ эсенә ала?

Иҫкәртеүсе медицина тикшереүе үҙ эсенә түбәндәгеләрҙе ала:

18 йәштән өлкән граждандарҙан йылына 1 тапҡыр түбәндәге маҡсаттарҙа анкета тултырыу: анамнез йыйыу, йоғошло булмаған сирҙәргә һәм хәл-тороштарға хас йомшаҡ нәҫелдән килгәндәрен, ялыуҙарҙы, симптомдарҙы асыҡлау: Хәүеф факторҙарын һәм башҡа патологик хәлдәрҙе, ауырыуҙарҙы билдәләү 65 йәштәге һәм унан олораҡ граждандарҙа остеопорозға шик, ялыу хәүефен асыҡлау;

төшөнкөлөк, йөрәк хәлһеҙлеге, ишетеү һәм күреү һәләтенең яйға һалынмаған боҙолоуы;

тән ауырлығы индексының антропометрияһы (тән ауырлығы, бил әйләнәһе) нигеҙендә, 18 йәштән өлкән граждандар өсөн йылына 1 тапҡыр иҫәпләү;

18 йәш һәм унан өлкән граждандар өсөн периферия артерияларында артериаль ҡан баҫымын йылына 1 тапҡыр үлсәү;

18 йәш һәм унан өлкән граждандар өсөн ҡанда дөйөм холестерин кимәлен тикшереү (экспресс-метод ҡулланырға рөхсәт ителә);

18 йәш һәм унан өлкән граждандар өсөн ҡанда глюкоза кимәлен билдәләү (экспресс-метод ҡулланырға рөхсәт ителә);

18-39 йәшлек граждандарҙа йылына 1 тапҡыр йөрәк-ҡан тамырҙары хәүефен билдәләү;

йылына 1 тапҡыр 40-64 йәшлек граждандарҙа абсолют йөрәк-ҡан тамырҙары хәүефен билдәләү";

18 йәштән өлкән граждандар өсөн үпкә флюорографияһы йәки үпкә рентгенографияһы электр кардиологияһы тыныслыҡта беренсе профилактик медицина тикшереүе үткәндә, артабан 35 йәштә һәм унан өлкәнерәктәрҙә йылына 1 тапҡыр;

профилактика медицина тикшереүен беренсе тапҡыр үткәндә күҙ баҫымын үлсәү; артабан 40 йәштә һәм унан өлкәнерәктәр йылына бер тапҡыр күҙ баҫымын үлсәү;

йылына 1 тапҡыр 18-39 йәшлек ҡатын-ҡыҙҙарға фельдшер (акушер) йәки акушер-гинеколог тикшереүе.

Иҫкәртеүсе медицина тикшереүе һөҙөмтәләре буйынса ҡабул итеү, шул иҫәптән онкология сирҙәренең визуаль һәм башҡа урындарын асыҡлауҙы тикшереү, шул иҫәптән тире ҡатламын, ирендәрҙе һәм ауыҙ ҡыуышлығын тикшереү, ҡалҡан биҙен, лимфа төйөндәрен пальпациялау, фельдшер һаулыҡ һаҡлау пунктында йәки фельдшер-акушерлыҡ пунктында фельдшер, табип-терапевт йәки һаулыҡты медицина иҫкәртеү бүлексәһендә (кабинет) медицина профилактикаһы буйынса табип булып эшләү.

Эшләүсе гражданға нисек диспансеризация үтергә?

Рәсәй Федерацияһы Федераль законының 2011 йылдың 21 ноябрендәге "Рәсәй Федерацияһында граждандарҙың һаулығын һаҡлау нигеҙҙәре тураһында"ғы  323- сө федераль законына ярашлы, эш биреүселәр хеҙмәткәрҙәргә медицина тикшереүе һәм диспансеризация үтеү өсөн шарттар булдырырға, шулай уҡ уларҙы үтеү өсөн хеҙмәткәрҙәрҙе ҡаршылыҡһыҙ ебәрергә тейеш. Медицина ойошмаһының диспансеризацияны тулы күләмдә үткәреү өсөн кәрәкле эштәрҙең (хеҙмәттәрҙең) айырым төрҙәре буйынса медицина эшмәкәрлегенә лицензияһы булмаған осраҡта, ул медицина эшмәкәрлегенә лицензияһы булған медицина ойошмаһы менән килешеү төҙөй. Өлкән йәштәгеләргә - эшләгәндәргә, эшләмәгәндәргә, уҡыусыларға диспансеризация үткәреү тәртибе Рәсәй Һаулыҡ һаҡлау министрлығының 1919 йылдың 13 мартындағы 124-се һанлы бойороғо менән раҫланған.

Диспансеризацияны даими үткәреү Һеҙгә илебеҙ халҡының инвалидлығына һәм үлеменә төп сәбәп булған иң хәүефле ауырыуҙар үҫеше ихтималлығын кәметергә йәки уларҙы дауалау һөҙөмтәле булғанда иртә үҫеш стадияһында асыҡларға мөмкинлек бирәсәк! Рәсәй Һаулыҡ һаҡлау министрлығының «Өлкән йәштәге кешеләрҙең айырым төркөмдәрен профилактик медицина тикшереүе һәм диспансерлаштырыу тәртибен раҫлау тураһында»ғы бойороғо менән танышырға мөмкин.