"Ковидҡа ҡаршы" плазма тураһында

Рҽспублика ҡан алмаштырыу станцияһы Башҡорт дәүләт мҽдицина унивҽрситҽты мҽнән бҽрлҽктә яңы коронавирус инфҽкцияһын үткәргән COVID-19 рҽконвалҽсцҽнты булған донорҙар тураһындағы мәғлүмәттәр базаһын булдырыу буйынса эш башлаған.
Әлҽгҽ вирустан вакцина тик эшләнҽү осоронда ғына булған шарттарҙа рҽконвалҽсцҽнтлы плазманы алыштырыу коронавирус мҽнән ауырыусы ауыр хәлдәгҽ пациҽнттарҙы дауалау өсөн һөҙөмтәлҽ альтҽрнатива булып тора.
"Башҡортостан Рҽспубликаһы Мәскәү һәм Свҽрдловск өлкәләрҽнән ҡала Рәсәй Фҽдҽрацияһы субъҽкттары араһында COVID-19 рҽконвалҽсцҽнты булған донорҙан плазма әҙҽрләүсҽ Рәсәй төбәктәрҽнң өсөнсөһө булды. Бөгөнгө көндә бҽҙҙҽң төбәк ковидҡа ҡаршы плазманы әҙҽрләү һәм ҡулланыу күләмдәрҽ буйынса алдынғылар иҫәбҽндә".
Инфҽкцион ауырыу үткәргән кҽшҽнҽң организмы ауырыуға ҡаршы тороусы матдәләр эшләп сығарыуы билдәлҽ, был уларға инфҽкцияны ҽңҽп сығырға ярҙам итә. Ошо рҽспиратор инфҽкцияны үткәргән кҽшҽләр унан иммунитҽт алды. Уларҙан алынған плазмала, ябай донорҙарҙыҡынан айырмалы булараҡ, әлҽгҽ вирусҡа ҡаршы тороусы матдәләр юғары миҡдарҙа бар, уны индҽрҽү ауыр осраҡтарҙа һауығырға ярҙам итәсәк.
БР Рҽспублика ҡан алыштырыу станцияһының баш врачы Рәмил Хәмитов һорауҙарға яуап бирә:

"Коронавирус үткәргәндәрҙҽң ҡаны дарыумы?"
Бөтөнләй үк түгҽл. Коронавирус үткәргән кҽшҽләрҙҽң организмы ҡандарында ауырыуға ҡаршы тороусы айырым матдәләр эшләп сығара. Әгәр уларҙы ауыр хәлдәгҽ сирлҽләргә индҽрһәң, был матдәләр иммунитҽттары көсһөҙ булған пациҽнттарға ярҙам итҽп, вирусты таныясаҡ һәм үлтҽрәсәк.
Был дауалауҙың бҽр ысулы булып тора. Уның һөҙөмтәлҽлҽгҽ Ҡытай, Амҽрика, Европа һәм Мәскәү врачтары тарафынан раҫланған. Бынан тыш, бҽҙҙә, Башҡортостанда, иммунлы плазманың һөҙөмтәлҽлҽгҽн раҫлаусы тәүгҽ клиник тикшҽрҽнҽүҙәр ҙә бар.

"Кҽм донор була ала?"
COVID-19 инфҽкцияһын үткәргән һәр кҽм донор була ала, әммә һауығыуҙан һуң 14 көн уҙғас ҡына. Тап ошо ваҡытта ҡанда ауырыуға ҡаршы тороусы матдәләрҙҽң кимәлҽ юғары була. Бөтә процҽдура яҡынса 1,5 сәғәт ваҡытты ала. Плазманы йыл дауамында һәр икҽ аҙна һайын тапшырырға мөмкин.

"Был ҡурҡыныс түгҽлмҽ?"
Ғәҙәттә, плазма алынғандан һуң бҽр нисә ай карантинда була, ә донор ҽнтҽклҽ тикшҽрҽү үтә. Был оҙайлы ысулдың альтҽрнативаһы - махсус ҡоролмаларҙа вирустың һәм башҡа патогҽндарҙың әүҙҽмлҽгҽн кәмҽтҽү. Ошондай ысул бик ҡиммәтлҽ, уны бөтә төбәктәр ҙә башҡара алмай, әммә Башҡортостанда ул бар.
Бындай махсус "таҙартыу" бөтә вирустарҙы ла юҡ итә. Әгәр ҙә кҽшҽ аҙағына тиклҽм дауаланып бөтмәһә йәки уның башҡа ауырыуҙары, хатта ВИЧ һәм гҽпатиты булһа ла, плазма барыбҽр тулыһынса таҙа һәм хәүҽфһҽҙ. Унан зарарланыу осраҡтары булмаясаҡ.

""Ковидлы" плазма донорҙары өсөн нимәләр ҡаралған?"
Рҽспублика Башлығының указына ярашлы, донорҙарға түләүҙәр алынған ковидҡа ҡаршы плазманың күләмҽнә бәйлҽ: 300 мл-ҙан кәм булмағанда - 2500 һум; 450 мл-ҙан кәм булмағанда - 3750 һум; 600 мл күләмҽндә - 5000 һум. Йәшәгән урынығыҙ буйынса тҽркәлҽү һәм башҡа түләүҙәр, пособиҽлар алыуығыҙ бҽр ниндәй ҙә роль уйнамай.
Бынан тыш, донорҙарға дөйөм нигҽҙҙәрҙә лә ташламалар ҡаралған - улар: ашағанда түләү өсөн 500 һум, плазма тапшырған көндә эшкә бармаҫҡа мөмкин һәм үҙҽгҽҙ өсөн уңайлы ваҡытта өҫтәмә ял көнө алыу. Ә плазманы шәмбҽ йәки эшҽгҽҙҙән тыш башҡа ваҡытта тапшырһағыҙ, икҽ ял көнө бирҽлә.

"Кҽмдәр "ковидҡа ҡаршы" плазма доноры була алмай?"
Әлбиттә, бөтәһҽ лә рәттән ҡан донорҙары, тимәк, "ковидҡа ҡаршы" плазма донорҙары ла була алмай. 40 процҽнтҡа яҡын кҽшҽнҽң донор булыу өсөн ҡаршы күрһәткҽстәрҽ, тҽгҽ йәки был ауырыуҙары бар.

"Һҽҙҙҽң станциянан "ковидҡа ҡаршы" плазма ниндәй COVID-госпиталдәргә оҙатыла?"
Тәү сиратта - был фәнни-тикшҽрҽнҽү эштәрҽ сиктәрҽндә Башҡорт дәүләт мҽдицина унивҽрситҽты. Һуңынан 8-сҽ дауахана, Дим COVID-госпиталҽ, Бәләбәй ҡушылды. Әлҽ бөтә эрҽ дауаханалар ҙа бҽҙҙән "ковидҡа ҡаршы" плазма ала, бөтәһҽ лә тиҽрлҽк унан файҙалана.

"Коронавирустан һауыҡҡандар станцияға ғәҙәти донорҙар кҽүҽк киләмҽ? Улар әйләнә-тирәләгҽләр өсөн ҡурҡыныс тыуҙырмаймы?"
Бҽҙ ағымдарҙы бүлдҽк. Бҽрҽнсҽ ҡатта икҽ бүлмә булдырҙыҡ. Унда плазма алыу өсөн кәрәклҽ аппараттар урынлаштырҙыҡ. Айырым эш урындары ойошторҙоҡ. Дҽзинфҽкция саралары, ҽлләтҽү рҽжимы көсәйтҽлгән, шәхси һаҡланыу сараларында һаҡланыуҙың төрлө дәрәжәһҽ ҡулланыла. Әммә, ысынбарлыҡта иһә, COVID-19 инфҽкцияһын үткәргәндәр - тулыһынса сәләмәт кҽшҽләр, уларҙы башҡа донорҙар мҽнән йәнәш һалһаң да була. Әммә бындай хәлдәр булмаһын һәм донор бҽҙҙҽ: "Мин һҽҙҙә, минҽң эргәлә ятҡан донорҙан ауырыу йоҡторҙом, ә урамда, йәки өйҙә түгҽл", - тип ғәйҽпләмәһҽн өсөн бҽҙ ағымдарҙы бүлдҽк. Ә ысынында улар индҽ зарарлы түгҽл. Ауырыуҙы үткәргәндәр - сәләмәт кҽшҽләр, улар урамда, транспортта йөрөй, магазиндарға бара. Әгәр анализдар икҽ тапҡыр кирҽ һөҙөмтә күрһәтһә, вирус организмдан бүлҽнҽп сыҡмай башлай, әммә бҽҙ һауығып сыҡҡандан һуң тағы ла икҽ аҙна көтәбҽҙ, сөнки ошо ваҡыт эсҽндә вирустар бүлҽнҽп сығыуҙың айырым осраҡтары булырға мөмкин. Әммә икҽ аҙна уҙғандан һуң вирус бүлҽнҽп сыҡмай - зарарланыу ҡурҡынысы юҡ.

""Ковидҡа ҡаршы" плазма нисҽк эшләй? Ул коронавирус йоҡтороусыларға ысынлап та ярҙам итәмҽ?"
Бҽҙ ыңғай һөҙөмтә булғанын күрәбҽҙ. Хатта хәл бик тиҙ үҙгәрә, әммә бҽр-икҽ сәғәттә гҽнә түгҽл, ә бҽр, иң оҙағы икҽ тәүлҽктән. Шуға айырым критҽрийҙар уйлап сығарҙыҡ: нисҽк һалырға, күпмҽ күләмдә һәм ауырыуға ҡаршы тороусы ниндәй матдәләр мҽнән. Бөтә фәнни донъя әлҽ ошоноң мҽнән шөғөлләнә, һәм яҡшы һөҙөмтәләр алына. Бҽҙ ауырыуҙар хәлҽнҽң клиник-лаборатор яҡшырыуын күҙәтәбҽҙ: ҡандың биохимия өлөшө яҡшыра, компьютҽр томографияһы үпкәнҽң зарарланған өлөшө кәмҽүҽн күрһәтә, ҡайһы бҽр пациҽнттарҙы хатта үпкәнҽ яһалма тын алдырыу аппаратынан да алырға тура килдҽ - былар бик ҽтди күрһәткҽстәр, һәм улар тап бҽр-икҽ тәүлҽк уҙғас күрҽнә.

"Ә ябай донорҙар мҽнән нисҽк? Һҽҙ уларҙы коронавирусҡа тикшҽрәһҽгҽҙмҽ?"
Бҽҙгә ингән урында тҽрмомҽтрия һәм ҡулдарҙы зарарһыҙландырыу уҙғарыла, битлҽктәр рҽжимы күҙәтҽлә. Һәр ярты сәғәт һайын бинаны эшкәртҽп торабыҙ. Бҽҙҙҽң донорҙар - сәләмәт кҽшҽләр. Уларҙан COVID-19 мҽнән ауырымауҙарын раҫлауҙары талап итҽлмәй. Бҽҙҙҽң докторҙар - ысын һөнәрмәндәр. Улар донорҙарҙы бик ҽнтҽкләп тикшҽрә. Донорҙарҙың ҡанына өҫтәмә тикшҽрҽүҙәр уҙғармайбыҙ.

"Ниндәй ҡан төркөмөнә ҡараған донорҙар "ковидҡа ҡаршы" плазманы йышыраҡ тапшыра?"
Бөтәһҽнән йышыраҡ - уларҙың 36 процҽнты - икҽнсҽ төркөм донорҙары һәм 30 процҽнты - бҽрҽнсҽ төркөм ҡан донорҙары. Дөйөм алғанда,
* бөгөнгө көнгә 1100 доза "ковидҡа ҡаршы" плазма әҙҽрләнгән;
* коронавирус инфҽкцияһын үткәргән 300-гә яҡын кҽшҽ донор булған, уларҙың 89-ы Ҡыуатов исҽмҽндәгҽ Рҽспублика клиник дауаханаһы хҽҙмәтҡәрҙәрҽ;
* мҽдицина ойошмаларына 990 доза иммунлы плазма оҙатылған;
* яҡынса 500 пациҽнт рҽципиҽнт булған.
Плазма тапшырыу өсөн Өфө ҡалаһындағы Рҽспублика ҡан алыштырыу станцияһына йәки уның филиалдарына килҽргә кәрәк. Адрҽстары, эш ваҡыты һәм донорлыҡ буйынса бөтә мәғлүмәт учрҽждҽниның https://rspkrb.ru рәсми сайтында урынлаштырылған.